De melkmeid (1658)

Den Haag, Mauritshuis / www.mauritshuis.nl

Het melkmeisje, ook wel De keuken- of melkmeid genoemd, is geschilderd in 1658. In een veilingcatalogus uit 1696 wordt het werk vermeld als ‘Een Meyd die melk uytgiet’.

De Vereniging Rembrandt schafte het werk in 1908 aan voor het Rijksmuseum Amsterdam, waar het zich nog steeds bevindt.[1]

Het heet Het melkmeisje omdat het een dienstmeisje voorstelt, dat melk uit een kan schenkt. Ze is als zodanig te herkennen vanwege haar eenvoudige kleding en gestreken hoofdkapje. Het zou kunnen dat Vermeer op dit schilderij ‘Matigheid’ heeft willen uitbeelden. Een schenkende vrouw in die allegorische betekenis komt namelijk regelmatig voor in 17e-eeuwse embleemboeken, zoals dat van Jacques de Gheyn II.[2]

Bronnen:
1. www.wikipedia.nl

2. www.vermeerdelft.nl

De soldaat en het lachende meisje (1658)

Washington, National Gallery / www.nga.gov

De soldaat en het lachende meisje is een revolutionair werk in de loopbaan van Vermeer. Een kleine compositie met een intieme blik in een interieur vol haarscherpe helderheid. In deze 'volwassen stijl' zou Vermeer doorgaan in de jaren 1660 - 1670.

Op het schilderij lijkt een overdreven contrast tussen groot en klein aangebracht te zijn - alsof Vermeer de lens van de Camera Obscura te dichtbij heeft gezet. De officier is heel groot terwijl de vrouw verderop te klein is afgebeeld. De landkaart op De soldaat en het lachende meisje is een wonder van precisie in de weergave. Sommige versies van kaarten zijn zelfs alleen bekend door de exacte afbeelding op de schilderijen van Vermeer.

Bronnen:
1. Museumgids Rembrandt, Vermeer en Van Gogh, C.J. Kaldenbach

2. www.vermeerdelft.nl

Gezicht op Delft (1658)

Den Haag, Mauritshuis / www.mauritshuis.nl

Het Mauritshuis herbergt een aantal topstukken uit de Gouden Eeuw zoals Het meisje met de parel van Vermeer, De anatomische les van dr Nicolaes Tulp van Rembrandt en natuurlijk één van de grootste meesterwerken uit de 17e eeuw, Vermeers Gezicht op Delft.

Zeer waarschijnlijk gebruikte Vermeer Het straatje, een van zijn andere beroemde werken, als voorstudie voor het Gezicht op Delft. Het zijn overigens de enige Vermeers die geen interieur uitbeelden. Het Gezicht op Delft was in het begin van de 19e eeuw in het bezit van de familie Kops in Haarlem. Het schilderij werd in 1822 geveild.

De veilingcatalogus beschreef het Gezicht op Delft als het 'kapitaalste en meest beroemde Schilderij van dezen Meester'. De toenmalige directeur van het Mauritshuis, was echter niet enthousiast over het doek. Hij raadde de Staat dan ook af het te kopen en te kiezen voor andere schilderijen, waaronder Van de Veldes De hut. Uiteindelijk kocht de Staat Het gezicht op Delft, met financiële steun van Koning Willem I, op dringend advies van de directeur van het Rijksmuseum.

Tot teleurstelling van het Rijksmuseum gelastte Willem I echter om het schilderij in het Mauritshuis (in 'Zijne Majesteits Cabinet') te plaatsen.

Overigens kon na grondige bestudering van Het gezicht op Delft de exacte datering worden bepaald, en wel op een vroege ochtend in de eerste helft van de maand mei in het jaar 1660 of 1661. In laatstgenoemde jaren was het carillon wegens renovatie omlaag getakeld. Daardoor kan men door de verticale spleten in de toren kijken, die normaal gevuld zijn met het carillon. De bepaling van de maand volgt uit de bomen die al volop groen zijn en anderzijds door de twee haringschepen die geheel rechts bij de werf klaargemaakt worden voor 1 juni, jaarlijks de wettelijke startdatum van de haringvangst. En het vroege uur is af te leiden uit de zonnestand in de maand mei.

Bronnen:
1. Ben Broos en Arthur K. Wheelock jr., Johannes Vermeer, Waanders Uitgevers, Zwolle, 1995.
2. Kees Kaldenbach, Museumgids Rembrandt, Vermeer, Van Gogh, Scriptio, Deventer, 2008.
3. Kees Kaldenbach, Het gezicht op Delft van Johannes Vermeer, http://www.xs4all.nl/~kalden/verm/view/Vermeer_NL.html
4. www.scriptio.nl

5. www.vermeerdelft.nl

Brieflezend meisje bij het venster (1657)

Dresden, Staatliche Gemäldegalerie

Op het schilderij “Brief lezend meisje bij het venster” is de rol van het licht dat door het venster in de ruimte valt, van groot belang.

Door de plek waar het licht op valt, komen de sfeer, de volumes en kleur er zo uit dat het geheel uw aandacht lange tijd zal vasthouden.

Bron:

1. www.essentialvermeer.com

2. www.vermeerdelft.nl

Slapend meisje/Slapende dronken meid aan tafel (1657)

New York, Metropolitan Museum of Art / www.metmuseum.org

Een dronken slapende meid aan een tafel markeert net als De soldaat en het lachende meisje een overgang van de historieschilderkunst naar de genreschilderkunst. Vermeer gebruikt hier nog een groot formaat doek en heeft een hoog standpunt ingenomen met daarbij ook nog een hoge horizon. De meid die vlijtig hoort te werken is hier overdag slapend en dronken weergegeven.

Op tafel ligt een extra opgebold tapijt, dat wijst op luxe in het interieur. Ook zien we een witte wijnkan en een omgevallen wijnglas. Een manspersoon in de deuropening, nu alleen nog zichtbaar met een röntgenopname, is later weggeschilderd door Vermeer.

Bronnen:
1. Museumgids Rembrandt, Vermeer en Van Gogh, C.J. Kaldenbach

2. www.vermeerdelft.nl

De koppelaarster (1656)

Dresden, Staatliche Gemäldegalerie

Vermeer heeft slechts twee van zijn schilderijen gedateerd, waaronder De koppelaarster.

De koppelaarster is een scene uit het volle leven in een bordeel. Dit soort schilderijen waren normale verzamelobjecten in de 17e eeuw. Op dit schilderij van Vermeer is een meisje van lichte zeden te zien die een klant ontvangt. De wijnkaraf staat, net als de relatie tussen de twee, wankel op een randje. Tevens zien we de oude bordeelhoudster en een lachende man, waarschijnlijk Vermeer zelf.

Bronnen:
1. Museumgids Rembrandt, Vermeer en Van Gogh, C.J. Kaldenbach

2. www.vermeerdelft.nl

Christus in het huis van Martha en Maria (1655)

Edinburgh, National Gallery / www.natgalscot.ac.uk

Het schilderij beeldt een tafereel uit het Nieuwe Testament uit. Uitzonderlijke zijn de maten: 160 x 142 centimeter. Het is daarmee het grootste werk van Vermeers hand. Naast de grootte van het schilderij is ook de grauwe achtergrond anders dan gebruikelijk was voor Vermeer. Veel van zijn schilderijen toonden juist een helder verlichte ruimte.

Het is niet geheel duidelijk wie dit schilderij voor 1880 in bezit had, er wordt vermoedt dat het schilderij in 1829 als onderdeel van de collectie van John Hugh Smyth in de Brockley Hall hing onder de naam The saviour with Martha en Mary. Omstreeks 1880 was het schilderij onderdeel van het bezit van de familie Abbot uit Bristol. Zij verkochten het aan een antiquair.

In 1884 werd het voor 10 pond aan een particulier verkocht, niet veel later werd het teruggekocht voor 13 pond. Hierna werd het samen met twee schilderijen van Sir Henry Raeburn door Arthur Leslie Colley gekocht voor 140 pond. In 1901 verkocht kunsthandel Forbes & Paterson het aan William Allan Coats. Na zijn dood schonken de erfgenamen van Coats het aan de National Gallery of Scotland.

Bronnen:
www.wikipedia.nl

www.vermeerdelft.nl

Diana en haar Nimfen (1654)

Den Haag, Mauritshuis / www.mauritshuis.nl

Diana en haar nimfen is een vroeg werk van Vermeer, waarin de schilder duidelijk toont dat het oorspronkelijk zijn ambitie was historieschilder te worden. Op het schilderij zijn Diana en haar nimfen afgebeeld. In tegenstelling tot wat gebruikelijk was op schilderijen van Diana met nimfen is iedereen op dit schilderij gekleed. Voor het schilderij is ook geen literaire bron. In 1999 werd het schilderij onderzocht en gerestaureerd.

Omstreeks 1866 werd het schilderij voor 175 gulden aan Neville Davison Goldsmid verkocht. Op 4 mei 1876, één jaar na Goldsmids dood, werd het schilderij in Parijs aan de Nederlandse staat verkocht. Het schilderij werd als een werk van Nicolaes Maes verkocht voor tienduizend gulden. De aankoper, Victor de Stuers, vond dit bedrag aan de hoge kant. Het schilderij werd aan de collectie van het Mauritshuis toegevoegd.

In 1885 werd er voor het eerst getwijfeld aan de schilder. Rond 1900 was nog steeds onduidelijk of het schilderij een werk van Maes, Johannes Vermeer of Johan Vermeer uit Utrecht was.

In 1901 bezocht Abraham Bredius, samen met Willem Martin, kunsthandel Forbes & Paterson in Londen. In deze kunsthandel hing Christus in het huis van Martha en Maria. De stijl van dit schilderij kwam sterk overeen met die van Diana en haar Nimfen, maar ook met de stijl van De Koppelaarster. Sindsdien wordt het schilderij Diana en haar Nimfen tot het oeuvre van Johannes Vermeer gerekend.

Bronnen:
www.wikipedia.nl

www.vermeerdelft.nl